Từ dòng sông Sê San

Là một trong các nhánh sông lớn của lưu vực hạ du sông Mê Kông, sông Sê San do 2 nhánh sông chính là Krông Pô Kô (phía hữu ngạn) và Đăk Bla (tả ngạn) hợp thành, rồi chảy theo hướng Đông Bắc sang Tây Nam dãy Trường Sơn. Với tổng chiều dài gần 300km, diện tích lưu vực 11.450km2, Sê San là con sông có tiềm năng thủy điện lớn thứ 3 trong cả nước, sau sông Đà và sông Đồng Nai.

Với lợi thế và tiềm năng thủy điện phong phú, đến nay, lưu vực sông Sê San đã được Chính phủ phê duyệt xây dựng 7 công trình thủy điện (gồm thủy điện Plei Krông, Ya Ly, Sê San 3, Sê San 3A, Sê San 4, Sê San 4A và Thủy điện Thượng Kon Tum, với tổng công suất 1.831 MW). Hàng năm, các nhà máy thủy điện trên sông Sê San cung cấp hàng tỷ KWh điện. Nguồn điện trên dòng Sê San đóng góp không nhỏ vào hệ thống điện lưới quốc gia, góp phần bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, phục vụ quá trình phát triển kinh tế-xã hội, đáp ứng nhu cầu sử dụng cho sản xuất, sinh hoạt của nhân dân trong vùng và cả nước.

Người dân làng chài đánh bắt cá trên lòng hồ Sê San 4. Ảnh: PN

 

Để hiểu hơn về nguồn lợi mà dòng sông mang lại cho đời sống người dân dọc theo lưu vực dòng Sê San, chúng tôi tìm về huyện biên giới Ia H’Drai- nơi dòng Sê San chảy ngang qua với mênh mông sóng nước, không chỉ đem đến nguồn năng lượng để phát triển thủy điện mà còn tạo ra nguồn lợi thủy sản cho người dân khai thác. Tại đây có Thủy điện Sê San 4 với diện tích lòng hồ hơn 5.100 ha, đây là khu vực có mặt nước ổn định, có nguồn thủy sản tự nhiên dồi dào. Những người dân làm nghề chài lưới ở khắp các tỉnh thành trên cả nước như Cà Mau, An Giang, Long An, Thừa Thiên - Huế… tụ hợp về đây, lập nên một làng chài nuôi trồng và đánh bắt thủy sản trên lòng hồ thuộc thôn 7, xã Ia Tơi (huyện Ia H’Drai).

Lòng hồ Thủy điện Sê San 4 nằm chủ yếu trên địa bàn xã Ia Tơi.

Lòng hồ rộng, đẹp, mênh mông sông nước nằm giữa núi rừng tạo nên “bức tranh thủy mặc” hút hồn du khách nếu có dịp đặt chân tới đây ngắm nhìn sông nước, quên đi những bon chen cuộc sống đời thường. Nơi lòng hồ này chứa đựng nguồn lợi thủy sản lớn và rất phong phú. Người dân sinh sống ở mảnh đất này đang tận dụng, khai thác nguồn thủy sản trên lòng hồ để phát triển kinh tế gia đình và làng chài ven sông đã thành hình. Chính những yếu tố trên góp phần tạo ra tiềm năng du lịch sinh thái nơi đây, nếu được khai thác hiệu quả sẽ đóng góp to lớn cho phát triển kinh tế của địa phương, nâng cao thu nhập cho người dân.

Tại thôn 7 (xã Ia Tơi) hiện có một làng chài với hàng chục hộ dân đánh bắt, nuôi trồng thủy sản trên lòng hồ Thủy điện Sê San 4. Hàng năm, người dân nơi đây đánh bắt và nuôi trồng được hàng chục tấn cá trên lòng hồ, nguồn lợi này góp phần tạo ra thu nhập, nâng cao đời sống của các gia đình. 

Tìm về làng chài, chúng tôi được nghe ông Nguyễn Văn Triều (thôn 7, xã Ia Tơi) tâm sự: Tôi làm nghề đánh bắt cá mấy chục năm nay, chính cái nghề gắn sông nước này đã đưa tôi “lang bạt kỳ hồ” , nhưng khi đến lòng hồ Thủy điện Sê San 4, tôi bị sông nước, cảnh vật nơi này mê hoặc và quyết tâm bám trụ lại để mưu sinh. Ở khu vực lòng hồ Thủy điện Sê San 4 này có rất nhiều loài cá khác nhau như cá lăng, cá chép, cá anh vũ, cá sọc dưa, nhưng nhiều nhất vẫn là cá cơm và cá mè... Nơi đây có rất nhiều cá to, có người đã bắt được con cá lăng nặng hơn 40 kg (còn từ 20-30 kg thì rất nhiều), có người bắt được cá trắm hơn 20 kg, cá chép hơn 10kg… 

Trên lòng hồ, mênh mông giữa dòng Sê San, những ngôi nhà nổi tạo nên cảnh quan thật thơ mộng. Khi hoàng hôn buông xuống, các hộ dân ở làng chài lại chuẩn bị tay lưới, xuồng để đi thả lưới, thả rớ. Không khí ở đây thật nhộn nhịp với âm thanh của những chiếc xuồng máy và những tiếng gọi í ới rủ nhau cùng đi thả lưới của ngư dân. Người dân làng chài thường đi thả lưới từ lúc 17 giờ chiều hôm trước đến khoảng 2 giờ sáng hôm sau họ bắt đầu đi thu lưới. Mỗi ngày như vậy, thu nhập từ 300.000-500.000 đồng/người.

Cá cơm nổi tiếng ở sông Sê San. Ảnh: PN

Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Duy Khanh (thôn 7, xã Ia Tơi) cho biết: Nguồn lợi thủy sản ở lòng hồ Thủy điện Sê San 4 nhiều lắm. Có nhiều loại cá quý hiếm ở nơi khác không có như cá lăng, cá anh vũ. Nhưng tôi thấy, ở đây, “cá cơm nước ngọt” nhiều nhất. Cá cơm ở đây nhỏ hơn cá cơm biển, cá có chiều dài khoảng 3-4cm, có thân mình trắng trong, phần bụng trắng đục như hạt cơm. Cá cơm ở đây thơm, ngon lạ so với cá cơm ở vùng khác.  

Với những người làm nghề chài cá trên sông Sê San và cả người dân sống ở vùng đất Ia H'Drai, loài cá cơm này chính là món quà của “mẹ sông” dành tặng cho cuộc sống của họ. Đây chính là nguyên liệu làm nên món đặc sản cá cơm khô và bánh tráng cá cơm Sê San được nhiều người biết đến.

Với sản lượng cá cơm dồi dào, dòng sông đã ban tặng cho những người mưu sinh trên vùng lòng hồ Thủy điện Sê San 4 một nguồn lợi kinh tế đáng kể. Cá cơm ở Ia H’Drai được xây dựng là một trong những đặc sản, sản phẩm riêng có của huyện biên giới này. Với những người chuyên đánh bắt cá cơm để bán ra thị trường, thì cá cơm trên sông Sê San đang mang lại cho họ một nguồn thu đáng kể, ngoài ra đây còn là món khoái khẩu trong bữa cơm của mỗi gia đình nơi đây.

Với người dân ở Ia H'Drai, cá cơm khô là thực phẩm dự trữ không thể thiếu trong căn bếp của mỗi gia đình. Trước đây, khi đường sá đi lại còn nhiều khó khăn, nhất là mùa mưa, những món ăn từ cá cơm khô chiếm phần “chủ đạo” trong bữa cơm của người dân huyện biên giới Ia H’Drai, nó giúp họ vượt qua những tháng ngày cơ cực.

Hiện nay, ngoài việc tạo điều kiện cho người dân  đánh bắt thủy sản tự nhiên từ lòng hồ Thủy điện Sê San 4, huyện Ia H’Drai luôn quan tâm khuyến khích và tạo điều kiện cho nhiều hộ dân phát triển nuôi trồng thủy sản trên lòng hồ. Đồng thời, tạo điều kiện cho các hộ dân ở thôn 7, xã Ia Tơi thành lập Hợp tác xã Sê San, với vốn điều lệ 350 triệu đồng. Việc thành lập hợp tác xã nhằm phát huy lợi thế của nguồn lợi thủy sản từ lòng hồ Thủy điện Sê San 4 và gắn kết chặt chẽ người nuôi trồng, đánh bắt thủy sản với thị trường, cải thiện thu nhập cho người dân theo hướng lâu dài, bền vững, góp phần ổn định kinh tế - xã hội của địa phương.

Có thể thấy, nguồn lợi thủy sản từ dòng sông Sê San đang góp phần nâng cao thu nhập cho nhiều hộ dân sinh sống dọc theo dòng sông này. Dòng sông Sê San còn là điểm đến thú vị cho nhiều du khách, bởi đến đây, họ được hòa mình vào môi trường sông nước mênh mông và thưởng thức nét văn hóa đặc trưng của đồng bào các DTTS nơi đây.

Phúc Nguyên