Người Mường tích cực gìn giữ bản sắc văn hóa

Thôn Hào Phú hiện là một trong những thôn có đông người Mường sinh sống với 90% hộ là người Mường. Bà con nơi đây vẫn lưu giữ nhiều nét văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc Mường. Thôn hiện đã đạt chuẩn nông thôn mới vùng đồng bào DTTS. Bà con tại đây có nhiều quan hệ họ hàng,  di cư từ tỉnh Hòa Bình vào an cư, lạc nghiệp ở mảnh đất ngã ba biên giới này.

Đội nghệ nhân dân tộc Mường của thôn Hào Phú gồm các thành viên ở nhiều lứa tuổi khác nhau. Trong đó, có nhiều nghệ nhân tài hoa, luôn đam mê và cố gắng giữ gìn những làn điệu dân ca, dân vũ, nhạc cụ truyền thống trong cuộc sống hằng ngày, tâm huyết trao truyền cho thế hệ trẻ. Đây là một trong những đội văn nghệ Mường tiêu biểu của địa phương, thường xuyên tham gia biểu diễn và đạt giải cao tại các cuộc thi văn hóa, văn nghệ cấp huyện, tỉnh.

Nghệ nhân Mường nhảy sạp để mừng vui, cầu mong may mắn, bình yên và gắn kết cộng đồng. Ảnh: H.T

 

Trong một dịp cuối tuần về thăm thôn Hào Phú, chúng tôi được xem các nghệ nhân Mường tại đây đang hăng say tập luyện để chuẩn bị cho lễ hội làng. Không khí tập luyện vui vẻ, rộn vang âm thanh của các nhạc cụ truyền thống như chiêng, sáo, nhị, trống. Các cô gái Mường tại thôn trong trang phục đầy màu sắc với áo trắng, váy đen dài, khăn trùm đầu, cùng nắm tay nhau múa xòe, nhảy sạp, hát đối đáp dân ca đầy nồng nàn, đắm say.

Với tình yêu và đam mê văn hóa truyền thống, nghệ nhân Đinh Văn Thiệu (58 tuổi) là một người dành nhiều tâm huyết trong phong trào văn hóa văn nghệ tại thôn. Ông Thiệu am hiểu nhiều nét văn hóa của người Mường, thành thạo nhất là đánh cồng chiêng, nhảy sạp, múa xòe. Ông hiện là Đội trưởng đội văn nghệ của thôn, đồng thời kiêm nhiều chức vụ như phó ban công tác Mặt trận thôn, chi hội trưởng hội nông dân thôn.

Khi nói về văn hóa truyền thống của dân tộc mình, ánh mắt ông Đinh Văn Thiệu ánh lên niềm tự hào, say sưa kể cho chúng tôi nghe. Theo ông, từ những ngày xa quê, di cư vào mảnh đất Tây Nguyên sinh sống, dù hành trình mưu sinh trên vùng đất mới thuở đầu còn nhiều khó khăn, nhưng bà con Mường không bao giờ lãng quên văn hoá bản sắc của dân tộc, luôn cố gắng gìn giữ các giá trị truyền thống.

Khi cuộc sống bắt đầu ổn định, với sự vận động và ủng hộ của chính quyền địa phương, người Mường tại thôn Hào Phú bắt đầu phát triển mạnh phong trào văn hóa văn nghệ. Bà con thành lập đội nghệ nhân ở nhiều loại hình để tham gia sinh hoạt, tập luyện; khôi phục nhiều nét văn hóa truyền thống trong trang phục, lễ hội, biểu diễn nhạc cụ, dân ca, nhảy sạp, múa xòe. Các tiết mục được biểu diễn luôn chân thật, đậm chất quê hương vùng núi Tây Bắc, mang lại nhiều cảm xúc cho người xem.

Các em nhỏ người Mường biểu diễn hát, múa tại sự kiện văn hóa, văn nghệ ở địa phương. Ảnh: H.T

 

Một trong những nét văn hóa độc đáo của người Mường tại thôn Hào Phú được tích cực gìn giữ, bảo tồn là văn hóa lễ hội. Trong đó, tiêu biểu nhất là lễ hội mừng cơm mới, thường được tổ chức vào dịp cuối năm với nhiều nghi thức độc đáo, mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc. Các nghi thức nhằm tạ ơn thần linh, tổ tiên đã phù hộ cho dân làng có mùa màng tươi tốt và bội thu. Sau khi phần lễ kết thúc, dân làng sẽ múa xòe, hát dân ca Mường mừng lúa mới trong sự vui vẻ, hân hoan sau những ngày tháng lao động vất vả. Lễ hội này được tổ chức và phục dựng thường xuyên tại cộng đồng đã góp phần tạo sự đoàn kết, gắn bó trong cộng đồng, nâng cao đời sống tinh thần cho bà con.

Người Mường ở thôn Hào Phú còn nổi tiếng với những làn điệu dân ca mượt mà, sâu lắng, hòa vào tiếng chiêng, tiếng nhạc cụ, điệu múa đã trở thành “món ăn” tinh thần của bà con. Trong đó phổ biến nhất là hát ví, là những lời hát giao duyên dùng để tâm tình, trao đổi tình cảm giữa trai gái trong làng. Hát dân ca của người Mường thường do phụ nữ đảm nhiệm, có trách nhiệm truyền dạy lại cho các em nhỏ tại thôn.

Là một trong những tấm gương tiêu biểu trong việc gìn giữ các làn điệu dân ca của người Mường tại thôn Hào Phú, nghệ nhân Sa Thị Chiện (54 tuổi) cho biết: Từ nhỏ sống tại quê hương được các bà các mẹ dạy hát nên các làn điệu dân ca đã thấm đẫm tâm hồn tôi, ăn sâu vào máu. Mỗi khi rảnh rỗi là tôi lại ca hát để quên đi nhọc nhằn, khó khăn trong cuộc sống. Hiện tại, phong trào tại thôn đã phát triển mạnh, tôi luôn nhắc nhở con cháu tích cực tập luyện và gìn giữ tiếng nói, chữ viết, các loại hình nghệ thuật đặc trưng của dân tộc mình.

Văn hóa của người Mường tại thôn Hào Phú còn đa dạng, phong phú bởi nhiều loại nhạc cụ truyền thống độc đáo được gìn giữ và lưu truyền qua nhiều thế hệ như sáo, nhị, trống, chiêng, khèn bè. Các loại nhạc cụ này thường dùng để biểu diễn, phụ họa cho các loại hình khác. Khi âm thanh của các nhạc cụ vang lên chính là lúc những những điệu múa dân gian, dân vũ diễn ra tưng bừng, rộn ràng, tăng tình đoàn kết trong cộng đồng.

Nghệ nhân Mường ở thôn Hào Phú giao lưu văn hóa, văn nghệ với các dân tộc bản địa ở Kon Tum. Ảnh: H.T

 

Trong không khí vui tươi, rộn ràng của những ngày đầu Xuân, mọi người thường được chiêm ngưỡng đội nghệ nhân thôn Hào Phú trình diễn nhảy sạp, múa xòe đầy cuốn hút,  mang đậm bản sắc văn hóa của người dân Tây Bắc.

Nghệ nhân Đinh Văn Thiệu cho biết: Nhảy sạp, múa xòe của người Mường cơ bản giống như nhiều dân tộc ở Tây Bắc khác. Thôn chúng tôi thành lập đội gồm có 16 thành viên; trong đó, 8 nữ sẽ đảm nhiệm phần đập sạp, 8 người còn lại (gồm 4 nam, 4 nữ) sẽ chia cặp để nhảy và biểu diễn trên dàn sạp. Ngoài trang phục truyền thống, đạo cụ gồm có 2 cây tre to để làm sạp cái, các sạp con từng cặp song song được gác lên trên để tạo thành dàn sạp. Từng cặp trai gái sẽ lần lượt nhảy vào dàn sạp; trong đó, người nữ sẽ cầm một chiếc khăn dài với nhiều màu sắc để biểu diễn cùng, tạo sự sinh động, hấp dẫn cuốn hút người xem. Múa xòe, nhảy sạp thường kết hợp những giai điệu sôi động, rộn ràng vui tươi, tạo nên bức tranh sinh động trong sinh hoạt văn hóa cộng đồng tại thôn.

Nhằm bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc mình, thôn Hào Phú còn quan tâm đến việc bồi dưỡng, truyền dạy cho thế hệ trẻ. Tại thôn đã thành lập Câu lạc bộ nghệ nhân trẻ gồm 12 em đều là nữ (từ 5-14 tuổi). Được thành lập từ năm 2001, câu lạc bộ hiện đã lớn mạnh, trở thành mái nhà chung cho các em tập luyện, hỗ trợ nhau trong học tập, cuộc sống.

 Em Đinh Thị Phương Thư (14 tuổi, học sinh lớp 7 Trường Tiểu học và THCS Lý Tự Trọng, xã Đăk Kan) hiện là Đội trưởng Đội nghệ nhân trẻ thôn Hào Phú cho biết: Chúng em được học hát dân ca đầu tiên, sau đó học đánh chiêng và một số điệu múa truyền thống của dân tộc. Em rất tự hào mỗi khi được tham gia biểu diễn tại các sự kiện văn hóa vì được đông đảo mọi người đón nhận, cổ vũ.

Từ quê hương xa xôi vào lập nghiệp trên vùng đất mới, dù trải qua bao khó khăn vất vả, nhưng cộng đồng người Mường tại thôn Hào Phú đã cho thấy nghị lực vượt khó và tình yêu với văn hóa truyền thống của dân tộc mình. Qua đó, góp phần làm phong phú thêm đời sống văn hóa tinh thần của người dân địa phương, góp phần phát triển du lịch trên địa bàn.

Hoàng Thanh