Làm gì để du lịch “thoát khó”?

1.Tôi tò mò gõ thử trên công cụ tìm kiếm Google search 4 từ “du lịch Kon Tum”. Và thật bất ngờ, có tới 29,6 triệu kết quả chỉ trong 0,81 giây, đủ để định danh cho sức hút của vùng đất cực Bắc Tây Nguyên này.

Kon Tum không chỉ là vùng đất giàu tiềm năng du lịch với vẻ đẹp thiên nhiên mà còn có kho tàng văn hóa giàu bản sắc, có thể khai thác phát triển nhiều loại hình, từ du lịch sinh thái, du lịch nghiên cứu - nghỉ dưỡng, lễ hội - làng nghề truyền thống, các đặc trưng văn hóa dân tộc tại chỗ được lưu truyền bao đời (như cồng chiêng, ẩm thực…).

Kon Tum cũng có tiềm năng kết nối tour, tuyến với các đô thị lớn, như Thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Huế…; mở rộng hợp tác quốc tế với các nước tiểu vùng sông Mekong.

Không ai có thể phủ nhận được điều đó.

Và nếu như ai đó nói rằng, Kon Tum không có thế mạnh về du lịch hay thiếu tiềm năng để phát triển du lịch, tôi sẽ nổi khùng lên và tranh luận đến cùng.

Nhưng khi nghe anh bạn kể về chuyến du lịch mới đây và phàn nàn rằng, các điểm du lịch ở Kon Tum đều… giống nhau, chưa có sản phẩm mang tính riêng biệt để thu hút và níu chân du khách, thì tôi đành ngồi im.

“Tour nào cũng có tham quan buôn làng hoặc các di tích lịch sử văn hóa quen thuộc, trải nghiệm văn hóa, lễ hội đồng bào các dân tộc tại chỗ, không gian văn hóa cồng chiêng, ngắm vẻ đẹp núi rừng, sau đó là đốt lửa trại, ăn gà nướng, cơm lam, uống rượu cần...”- anh bạn thủng thẳng kể.

Cồng chiêng, múa xoang đang là ‘’món ăn ngon nhưng quá quen thuộc’’ của du lịch tỉnh nhà. Ảnh: H.L

Một ví dụ khác. Cô bạn làm hướng dẫn viên du lịch ở một công ty lữ hành kể, không ít khách hàng, khi đặt tour thường hỏi “đến Kon Tum sẽ được trải nghiệm những gì”, và “menu” chung được đưa ra là “trải nghiệm đời sống của dân làng; tham quan các điểm di tích lịch sử văn hóa; đốt lửa trại, tham gia đêm chiêng xoang; thưởng thức ẩm thực (cũng gà nướng, cơm lam, cá suối, lá mì…).

Thông thường, đây là những thứ mà du khách, nhất là du khách nước ngoài rất thích. Tuy nhiên, thích là một chuyện, còn “chốt tour” hay không lại là chuyện khác. Nhiều khách sẽ băn khoăn, thậm chí từ chối vì đã đến những điểm du lịch ở các tỉnh khác trong khu vực và  “mọi thứ cũng tương tự như vậy”.

Sở hữu nhiều tiềm năng để phát triển loại hình du lịch sinh thái, khám phá đặc trưng, nhưng du lịch Kon Tum vẫn chưa khai thác được lợi thế, thậm chí đã bắt đầu nhàm chán, đơn điệu. Bao năm qua, du lịch sinh thái ở Kon Tum vẫn không thoát khỏi lối mòn chung với những tour na ná nhau - cô kết luận.

Tôi cãi sao được khi bản thân mình cũng từng trải nghiệm cảm giác "na ná như nhau" ở một số điểm du lịch trong tỉnh. Và sau khi “bội thực” gà nướng, cơm lam, rượu cần, chiêng xoang ở 3 điểm du lịch, tôi cũng từng phàn nàn với các đồng nghiệp về cái nỗi "một kiểu cho tất cả" trong làm du lịch ở ta.

Sự “na ná nhau” này vừa làm mất tính đặc trưng riêng có của từng điểm du lịch, vừa tạo cảm giác đơn điệu, nhàm chán cho du khách, đồng thời ảnh hưởng đến môi trường cạnh tranh lành mạnh. Vậy cho nên không ít người cho rằng, chỉ cần đến một điểm du lịch ở thành phố Kon Tum là biết được các điểm du lịch ở những địa phương khác. Đó cũng là lý do vì sao khách đến Kon Tum thường lưu trú rất ít ngày và không “thoáng” trong chi tiêu.

Khó chịu đấy, nhưng không cãi được.

2.Trải qua thời gian dài “tụt dốc” vì đại dịch Covid- 19, hiện nay, ngành du lịch Kon Tum đang bắt tay vào hành trình phục hồi.

Nhiều ý kiến cho rằng, để kích cầu du lịch, Kon Tum cần đa dạng hóa sản phẩm, thoát cảnh “na ná nhau” như hiện tại. Nhưng thực tế cho thấy, nói thì dễ, bắt tay vào làm mới khó.

Vấn đề đầu tiên là phải tìm được lời giải hợp lý cho bài toán tìm tòi, áp dụng cái mới để tạo sự khác biệt cho sản phẩm du lịch nhưng không phá vỡ, làm rạn nứt  không gian riêng, vốn có.

Ví dụ như ở một làng nọ, nhà rông được dựng lên ở giữa khoảnh đất rộng với bao công sức, tâm huyết của dân làng, nhưng vì suy nghĩ “sạch và đẹp”, những người có thẩm quyền đã đầu tư bê tông hóa khu sân cỏ trước nhà rông. Hậu quả là, mỗi khi biểu diễn cồng chiêng và múa xoang, các nghệ nhân Ba Na, vốn đều đi chân trần, phải nhảy múa trên nền sân bê tông cứng và nóng rẫy (khi trời nắng), chưa kể không gian văn hóa làng truyền thống bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Cây nêu của người Gia Rai. Ảnh: Quang Vinh

Hay như ở làng văn hóa du lịch cộng đồng Kon Pring (thị trấn Măng Đen, Kon Plông), hàng rào gỗ xinh xắn bao quanh nhà rông hài hòa với không gian văn hóa của làng đã bị dỡ bỏ, thay vào đó là một hàng rào bê tông lạnh ngắt, sừng sững ngăn cách nhà rông với phần còn lại của làng.

Một người dân làng Kon Pring đã từng “rất không vui” khi tôi nhờ đứng cạnh hàng rào bê tông để chụp ảnh lưu niệm. “Khách du lịch cũng không thích đâu. Họ thích sự mộc mạc của làng, thích sự đơn sơ, tự nhiên thôi”- anh càu nhàu.

Rất may là sau đó, chính quyền và cơ quan chức năng của địa phương đã tiếp thu  ý kiến phản ánh và cho sửa chữa kịp thời. Nhưng nó cũng phản ánh một thực tế là cách làm du lịch ở ta còn mang nặng tính tự phát, thiếu chuyên nghiệp.

Bên cạnh đó, tiếp tục quan tâm hỗ trợ các làng du lịch cộng đồng phát huy những giá trị riêng, những sản phẩm mang tính khác biệt. Đây chính là những yếu tố có vai trò quan trọng hàng đầu đối với quyết định lựa chọn của du khách, cho dù giá sản phẩm cao hơn. Tính khác biệt này thường được thể hiện với những đặc tính độc đáo, duy nhất, nguyên bản và đại diện về tài nguyên du lịch cho một vùng, điểm đến với những dịch vụ không chỉ thỏa mãn nhu cầu, mong đợi của du khách mà còn tạo được ấn tượng bởi sự sáng tạo.

Như thế mạnh của làng du lịch Kon Pring là du lịch sinh thái, khám phá rừng; làng Kon K’tu là hòa nhập đời sống, chèo thuyền trên sông Đăk Bla... để thoát khỏi chuyện làm du lịch “na ná nhau”.

 Vấn đề cốt lõi nữa là đẩy mạnh kết nối không gian du lịch, liên kết tạo ra các sản phẩm du lịch độc đáo, hấp dẫn du khách giữa các địa phương trong vùng, sau đó là liên vùng.

Dõi theo các hoạt động liên quan đến du lịch thời gian qua, điều làm tôi hứng thú là cả cơ quan quản lý nhà nước về du lịch, Hiệp hội du lịch và các doanh nghiệp làm du lịch đều đang có những động thái thể hiện rõ sự liên kết nhằm phát triển du lịch dựa trên nền tảng lợi thế dùng chung và tạo ra sản phẩm du lịch đặc thù. Đây cũng là yếu tố cơ bản để hiện thức hóa kỳ vọng đưa ngành “công nghiệp xanh” vượt qua giai đoạn khó khăn.

Thực tế thì liên kết vùng không chỉ đơn giản là những hoạt động ký kết hợp tác hay liên kết giữa chính quyền địa phương với nhau, mà quan trọng hơn là tạo ra môi trường thuận lợi thúc đẩy nhà đầu tư, doanh nghiệp, người dân làm du lịch, tạo ra các chuỗi giá trị ngành du lịch phát triển bền vững- ông Huỳnh Đức Tiến, Chủ tịch Hiệp hội du lịch Kon Tum nhận xét.

Cũng từ việc liên kết vùng, ngành du lịch của từng địa phương sẽ chủ động và có sự phối hợp nhịp nhàng hơn trong xây dựng các sản phẩm du lịch đặc thù trên cơ sở phân vùng sinh thái, văn hóa, khai thác tốt nhất các tài nguyên du lịch vùng, các địa phương. Từ đó cho phép khai thác những lợi thế tương đối, lợi thế so sánh và bổ khuyết cho nhau giữa các địa phương về tài nguyên du lịch, hạ tầng, cơ sở vật chất kỹ thuật và các nguồn lực khác cho phát triển du lịch.

Cách đây ít ngày, tôi gửi cho anh bạn xem bức ảnh chụp làng Tân Rát (xã Ngọc Linh, huyện Đăk Glei) nằm bên sườn núi với những mái nhà vách đất, mái tôn, những con đường mòn quanh co trong làng, nhà rông lợp tranh… Tất cả đều tự nhiên, không hề có dấu vết của bê tông. Anh bạn sướng quá quyết định sẽ lập nhóm về làng du lịch.

Nhưng tôi cam đoan rằng, nếu trong bức ảnh ấy là đường bê tông, nhà rông lợp tôn thì nhất định anh sẽ phẩy tay cho qua.

Vì vậy, thăm dò “gu” của khách để “nấu tiệc”, thay vì “gắp thức ăn” cho khách, mà không cần biết khách đã “ăn món đó” hay chưa cũng là một việc làm rất quan trọng để du lịch Kon Tum có thể “thoát khó”.        

Hồng Lam